Wyszukiwarka NIP — jakie akty prawne regulują jej funkcjonowanie?
Trudno wyobrazić dziś sobie polski biznes bez Numeru Identyfikacji Podatkowej. To główna — choć niejedyna — baza, z której korzystają nasi rodzimi przedsiębiorcy. Jakie akty prawne wpływają na ten zbiór? Od jak dawna jest on obecny w polskim porządku prawnym?
Co trzeba wiedzieć o zbiorze NIP?
W przeciwieństwie do bazy REGON, długość identyfikatora ani razu nie była zmieniana. Od początku istnienia rejestru, pojedynczy rekord ma długość dziesięciu znaków. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że w czasie pierwszej dekady funkcjonowania zbioru pojawiło się sporo problemów. Jakich?
Przede wszystkim trzeba wskazać na to, że w pierwotnym zamyśle ustawodawcy było stworzenie jednej, ogromnej bazy danych, z której mieli korzystać wszyscy aktywni zawodowo Polacy — bez względu na to, czy prowadzili swoje firmy, czy pracowali na etacie.
Ustawa o ewidencji i identyfikacji podatników z 1995 roku jasno stanowiła o tym, że baza ma być podzielona na dwa mniejsze zbiory: jeden został przypisany przedsiębiorcom, a drugi osobom pracującym na umowę o pracę. Co ciekawe, jedyną różnicą w formie zapisu było inne rozmieszczenie myślników. Długość identyfikatora była taka sama.
Dość szybko okazało się, że takie formy zapisu, jak:
- 000-000-00-00 (dla osób cywilnych),
- 000-00-00-000 (dla firm)
to pomysł, który doskonale wygląda w dokumentach urzędowych, ale o wiele gorzej radzi sobie w realnym życiu. Sytuacje, kiedy podatnik źle zapisywał NIP, zdarzały się dość często, co w ostatecznym rozrachunku spowalniało działanie aparatu państwowego.
Stanowiło to duży problem, ponieważ z NIP-u korzystano dość często. Identyfikator był bardzo często wymagany w dziale kadr, gdy przedsiębiorstwo zatrudniało nowego pracownika. Numer Identyfikacji Podatkowej podawało się też na corocznym zeznaniu podatkowym.
Rewolucja w przepisach dotyczących Numeru Identyfikacji Podatkowej
Na przełomie 2010 i 2011 roku ustawodawca doszedł do wniosku, że NIP w obecnej formie nie sprawdza się zbyt dobrze. Przystąpiono do bardzo ambitnego jak na tamte czasy projektu, który w dużej mierze zrewolucjonizował tę bazę danych.
Zdecydowano, że NIP będzie przypisany dla działalności gospodarczych, a osoby cywilne będą posługiwać się identyfikatorem PESEL. W 2011 roku Sejm przegłosował Ustawę o NIP. Nagle okazało się, że uproszczone, przyjazne dla podatnika przepisy wystarczą, by cały system zaczął działać.
Dziś, gdy chcemy skorzystać z wyszukiwarki NIP w internecie, nie musimy zaprzątać sobie głowy tym, w jaki sposób muszą być rozmieszczone myślniki. Wchodząc na taką stronę, jak ALEO.com, po prostu podajemy ciąg cyfr. To w dużej mierze dzięki ustawie z 2011 roku, która dała działalnościom gospodarczym pełną dowolność w zakresie formy zapisu identyfikatora.
Wciąż zdarza się, że „starzy przedsiębiorcy”, którzy pamiętają obowiązujące przepisy sprzed 2011 roku, mają na firmowych pieczątkach NIP zapisany z myślnikami, mimo tego, że te nie są już wymagane. Dziś pełnią one raczej funkcję ozdobną.
Kiedy i jak wyrobić NIP?
Jeśli dopiero myślimy o założeniu działalności gospodarczej, to najlepiej będzie skorzystać z rządowego serwisu CEIDG. Jeśli zdecydujemy skorzystać się z tej usługi, to Numer Identyfikacji Podatkowej zostanie nam nadany automatycznie.
Warto jednak pamiętać o tym, że NIP nie będzie aktywny od razu, w zaledwie kilka minut po złożeniu formularza rejestracyjnego. Wynika to z dość specyficznej konstrukcji przepisów w Polsce, gdzie identyfikator (z formalnego punktu widzenia) nadawany jest przez naczelnika wydziału skarbowego właściwego dla miejsca rejestracji firmy.
W praktyce oznacza to, że na jego aktywację będzie trzeba poczekać nawet i kilka dni. O tym, że nasz NIP jest już aktywny, zostaniemy powiadomieni na adres e-mail lub numer telefonu, jaki podaliśmy w formularzu rejestracyjnym. Można skorzystać też z tradycyjnego druku, który składa się u fiskusa lub w lokalnym punkcie obsługi inwestora, jeśli gmina taki posiada.
Jakie dane znajdziemy w wyszukiwarce NIP?
Jeśli zdecydujemy się skorzystać z takiej usługi, jak ALEO.com, to w zaledwie kilka chwil uzyskamy dostęp m.in. do danych teleadresowych wybranej działalności gospodarczej. Będziemy mogli zapoznać się też z kodami PKD, dzięki którym szybko ustalimy, czym zajmuje się dany podmiot.
Od niedawna można też w ten sposób sprawdzić, czy przedsiębiorstwo jest czynnym płatnikiem podatku VAT. Dla wybranych form działalności, na przykład spółek, będzie można też szybko pobrać lub przejrzeć raporty finansowe.
