Rok VUCA – co zmienił 2022 na rynku finansowym?

Kto stracił, a kto zarobił – to naturalne pytanie, które nasuwa się w kontekście inwestycyjnego podsumowania 2022. Czy odpowiedź da nam pełny obraz wydarzeń? To pytanie tego samego rodzaju co: czy podsumowanie gry aktorów wystarczy, by ocenić co wydarzyło się w teatrze? Odpowiedź brzmi: nie.

Warto zatem spojrzeć na miniony rok co najmniej z dwóch perspektyw. Pierwszą z nich będzie perspektywa makro-geopolityczna i regulacyjna. Drugą – efekty, jakie inwestorzy zastali w portfelach inwestycyjnych po 12 miesiącach.

Makro-geopolityka

Trwająca nadal wojna w Ukrainie całkowicie zmieniła obraz bezpieczeństwa geopolitycznego w Europie i na świecie. Raz zdefiniowane sojusze wojskowe i polityczne wzmacniają swoje szeregi i zapraszają do współpracy Ukrainę, jednocześnie udzielając jej znaczącej pomocy. Inwestorzy ostrożniej podchodzą do lokowania swoich środków w środkowo-wschodniej części Europy. 

Czy to jedyny efekt? Nie, bowiem w średnim i długim terminie może być on odwrotny niż ten, który obserwujemy dzisiaj. Zgodnie z raportem Polskiego Instytutu Ekonomicznego ponad 38% polskich firm chce włączyć się w proces odbudowy Ukrainy. Polska Agencja Inwestycji i Handlu podaje, że takich przedsiębiorstw jest już ponad 420. Z perspektywy rynku kapitałowego oznacza, to że Polska będzie odgrywała w regionie kluczową rolę w procesie pozyskiwania kapitału potrzebnego dla procesu rewitalizacji Ukrainy.

Już dzisiaj warszawska Giełda Papierów Wartościowych (GPW) poczyniła konkretne działania, aby stać się pomostem dla Wschodu w napływie kapitału do Ukrainy, omijając  bardzo mocno osłabiony rosyjski rynek finansowy. Na warszawskim parkiecie notowanych jest już 8 spółek Ukraińskich, tworzących indeks WIG Ukraine. GPW mocno też zaznaczyła swoją obecność na wschodzie przejmując pakiet kontrolny w Armeńskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (AMX).

Wojna to nie tylko zagrożenie terytorialne. To także bardzo poważne wyzwanie na rynku energetycznym. Równo pół wieku po wielkim kryzysie naftowym (wywołanym wojną izraelsko-arabską w 1973) mierzymy się jako świat, ale jednak głównie Europa, z tym samym wyzwaniem. Pytanie brzmi, jak szybko zastąpić konwencjonalne źródła energii i zdywersyfikować źródła dostaw, które znamy od dziesięcioleci (ropa i gaz)

Zerwane lub zagrożone łańcuchy dostaw surowców energetycznych wywołują silną presję inflacyjną.

Dodaje Grzegorz Kaliszuk, Dyrektor Departamentu Produktów Inwestycyjnych Phinance.

Inflacja, dzisiaj już wszystkim znana już nie tylko jako pojęcie ekonomiczne, ale przede wszystkim realna strata, była głównym wyzwaniem gospodarczym ubiegłego roku. W ślad za nią bowiem zaczęły podążać stopy procentowe, które znacząco pochłonęły wartość nominalną naszych oszczędności, ograniczyły siłę nabywczą dochodów bieżących oraz w zasadzie odcięły dostęp do zewnętrznego finansowania dla uczestników rynku. W tym samym czasie paradoksalnie rząd polski pozyskał rekordowo wysokie wsparcie od obywateli, którzy wydali na detaliczne obligacje rządowe ponad 57 mld zł!

Kontynuacja zielono-cyfrowej transformacji

Ubiegły rok to także kontynuacja wywołanej pandemią COVID 19 transformacji cyfrowej. Inwestycja w technologię w ciągu ostatnich dwóch lat dała wielu przedsiębiorstwom istotną przewagę konkurencyjną. Sama GPW jest dowodem tego, że bez technologii nie możemy myśleć o rozwoju. Spółka córka warszawskiej giełdy, tj. GPW Tech realizuje technologiczne projekty polskiego rynku kapitałowego. Przykładem jest GPW Private Market, który będzie dawać możliwość inwestowania prywatnym inwestorom w tokeny (jednostka wartości wyemitowana przez daną organizację, działającą w społeczności blockchain) aktywów niefinansowych. Innym przykładem bezpośredniego wpływu technologii na rynek kapitałowy, który w 2022 roku znacząco zaznaczył swoją obecność, jest DLT (ang. Distributed Ledger Technology), którego założeniem jest uruchomienie rynku stokenizowanych instrumentów, ale tym razem finansowych. 

Rozwój technologii, a przez to firm i poszczególnych branż bez kontroli ich wpływu na środowisko i społeczeństwo jest bardzo niebezpieczny. Stąd implementacja czynników ESG była kolejnym emblematem zmian ubiegłego roku. Czynniki ESG brane są pod uwagę już nie tylko zarządcy funduszy, analizując profile spółek, w których akcje i obligacje inwestują oraz pytając o preferencje inwestorów. Robią to także banki w systemie scoringowym, oceniając ryzyko kredytowe.

Firmy, które nie będą respektowały zasad ochrony środowiska, czynników społecznych oraz ładu korporacyjnego będą miały w zasadzie odcięty dostęp do kapitału zewnętrznego.

Kontynuuje Grzegorz Kaliszuk, Dyrektor Departamentu Produktów Inwestycyjnych Phinance.

To zmiana, która zachodziła w ubiegłym roku w cieniu wojny, inflacji i wysokich stóp procentowych. Jej znaczenie jest dziś absolutnie fundamentalne w zmianie podejścia firm do ich roli w kształtowaniu nowego ładu eko-społeczeństwa.

Ustawy, rozporządzenia, strategie

Ubiegły rok obfitował w nowe regulacje, choć ich dostrzeżenie była dla zdecydowanej większości inwestorów nie tyle nie możliwe, co mniej istotne w świetle realnych zagrożeń.

Ubiegły rok to czas rozwoju projektów związanych z cyberbezpieczeństwem. Wśród nich znajdują się DORA (ustawa o cyfrowej odporności operacyjnej); NIS2 (dyrektywa o odporności podmiotów krytycznych) oraz instrumentami wspólnego inwestowania (nowelizacja dyrektywy MIFID II i rozporządzenia MIFIR). To jedynie przykłady unikalnego podejścia do bezpiecznego rozwoju rynku kapitałowego. Nie sposób jednak nie wspomnieć o nowelizacji Kodeksu Spółek Handlowych (KCH), zmianach w prawie podatkowym oraz nowych obowiązkach związanych z AML. 

Ministerstwo Finansów ogłosiło, że w ubiegłym roku zrealizowano aż 60% zadań przewidzianych w Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego (SRRK), a cała Strategia ma zostać wypełniona do końca 2023 roku. Dla kredytobiorców niezmiernie ważne są rozpoczęte w 2022 roku prace związane z WIRON-em (ang. Warsaw Interest Rate Overnight), zastępcą WIBORU. 

Wśród źródeł nowego prawodawstwa należy wymienić ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku, nad która trwają prace.

Co istotne - w świetle bardzo dynamicznego otoczenia makro-geopolitycznego oraz szeregu zmian w obszarze regulacyjnym na rynek kapitałowy napływają młodzi ludzie. Głównym motywatorem zainteresowania nowych uczestników jest zabezpieczenie przyszłości emerytalnej.

Zgodnie z wynikami 20-stej Edycji Ogólnopolskiego Badania Inwestorów, organizowanego przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych, ponad 40% ankietowanych to osoby w wieku do 35 roku życia.

Uzupełnia Grzegorz Kaliszuk, Dyrektor Departamentu Produktów Inwestycyjnych Phinance.

A zatem kto zyskał, a kto stracił…

Odpowiedzi na to pytanie nie da się uniknąć, podsumowując inwestycyjnie 2022 rok. Warto mieć świadomość tego, co wydarzyło się wokół i na tzw. backstage wspomnianej we wstępie sceny teatralnej. Największe straty ponieśli Ci inwestorzy, którzy zbudowali swój portfel w oparciu o kryptowaluty. Notowania Bitcoina w ubiegłym roku „zanurkowały” ponad 60%.

Również zwolennicy bezpośrednich inwestycji w akcje nie mogli spokojnie spojrzeć za siebie w styczniu tego roku. Nominalne straty na warszawskich blue-chipach (WIG20) skorygowane o inflację i uwzględniające dochody z dywidendy i praw poboru wyniosły ponad 30%.

Jedynie nieco mniejsze straty odnieśli posiadacze jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (od -30% -> fundusze akcyjne polskie do -12% -> fundusze pieniężne zagraniczne).

Relatywnie rok ubiegły najlepiej zamknęli inwestorzy posiadający w swoim portfelu dolary amerykańskie i złoto. Realna strata wyniosła jedynie 7%. Warto wspomnieć, że w obu przypadkach nominalny zysk wyniósł ponad 8%.

Wygranymi w 2022 roku byli też posiadacze nieruchomości, którzy czerpali pożytki z wynajmu. Obliczona na poziomie +1% dwunastomiesięczna stopa zwrotu uwzględnia wzrost wartości nieruchomości oraz bieżące wpływy. Należy podkreślić, iż koszty związane z przygotowaniem mieszkania do najmu oraz wysokie nakłady kapitałowe związane z zakupem powodują, iż ten rodzaj inwestycji powinien być traktowany jedynie jako długoterminowy.

W 2022 roku zostało podjętych wiele istotnych, długoterminowych inicjatyw związanych z rozwojem rynku kapitałowego. Kontynuowane były również działania w obszarze cyfryzacji oraz wdrażania kluczowych dla zrównoważonego rozwoju aspektów ESG. Bez wątpienia był to jeden z najbardziej nieprzewidywalnych okresów dla inwestorów, jednak nie można go określić jako rok strat.