Wzory przemysłowe – jakie korzyści przynosi ich rejestracja?

Co można zastrzec jako wzór przemysłowy?

Mówi się, że wzornictwo przemysłowe to skóra, w którą ubrana jest technologia. To bardzo obrazowe porównanie, ale nie oddaje precyzyjnie czym są wzory przemysłowe. Taką definicję znajdziemy w ustawie Prawo własności przemysłowej:

Art. 102. 1.

Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

W Polsce wzory przemysłowe rejestruje się w Urzędzie Patentowym RP w Warszawie. Natomiast po skutecznej rejestracji wzoru wspólnotowego w Urzędzie UE ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) ochronę uzyskuje się od razu w 27 krajach. Praktyka pokazuje, że najczęściej rejestrowane są takie wytwory jak:

• meble;
• opakowania;
• odzież;
• obuwie;
• zabawki.

Przykłady zarejestrowanych wzorów przemysłowych:

Po zakończeniu całej procedury, Urząd wydaje świadectwo rejestracji. Ochrona wzorów  podzielona jest na 5-letnie okresy ochronne i może trwać do 25 lat. Wszelkimi formalnościami może się dla Ciebie zająć rzecznik patentowy. 

Przeczytaj również:

• Jak zastrzec nazwę firmy? Procedura krajowa i unijna.

Jaki jest zasięg ochrony wzorów przemysłowych?

W formie wzorów zabezpiecza się jedynie to, co jest widoczne w trakcie zwykłego użytkowania danego wytworu. Elementy ukryte w jego wnętrzu nie podlegają ochronie. Jeżeli więc chciałbyś zastrzec określone rozwiązanie techniczne, powinieneś pomyśleć raczej o patencie na wynalazek lub wzorze użytkowym.

Aby wzoru przemysłowego nie dało się unieważnić, musi on być nowy oraz posiadać indywidualny charakter. Te ustawowe wymogi oznaczają, że wzór, o którego ochronę się ubiegamy, nie może być publicznie udostępniony wcześniej niż 12 miesięcy licząc od dnia zgłoszenia. Musi również posiadać takie cechy, które pozwolą na jego wyraźne odróżnienie od innych produktów tego samego rodzaju.  

Prawo nie narzuca obowiązku rejestracji wzorów przemysłowych. Jednak warto rozważyć taką możliwość, ponieważ ma ona wiele zalet. Najważniejsze z nich przedstawiam poniżej. 

1. Świadectwo rejestracji potwierdza, że masz prawa do wzoru

Po przejściu całej procedury otrzymasz świadectwo rejestracji wzoru. To koronny dowód na to, że masz do niego wyłączne prawa. Bez Twojej zgody żaden inny przedsiębiorca nie będzie mógł wprowadzać na rynek podobnych produktów. Zyskujesz więc poczucie bezpieczeństwa.

To świetnie sprawdza się np. w branży meblarskiej, gdzie najlepiej widać, jak atrakcyjny design decyduje o wysokości sprzedaży. Firmy, które zatrudniają najlepszych projektantów, bywają podrabiane. Jeśli jednak chronią wygląd swoich wiodących produktów, walka z naruszycielami jest dużo prostsza. W postępowaniu sądowym udowodnienie przysługujących praw ogranicza się do przełożenia świadectwa rejestracji. 

Znajdują się w nim informacje takie jak:

• wygląd chronionego wzoru przemysłowego;
• data, od której obowiązuje ochrona;
• dane podmiotu, któremu przysługują prawa do wzoru.

Informacja o takiej rejestracji jest publikowana przez Urzędy w ogólnodostępnych bazach. Przedsiębiorcy często dodatkowo informują o przyznanej im ochronie na samych produktach np. poprzez eksponowanie numeru rejestracji. To działa odstraszająco na nieuczciwą konkurencję.

2. Monopolizujesz dany design na konkretnym terytorium

Ochrona wzoru przemysłowego dotyczy zawsze konkretnego terytorium. Jednym z częściej obecnie wybieranych wariantów jest rejestracja wzorów wspólnotowych. Wynika to głównie z tego, że postępowanie jest błyskawiczne i trwa od 7 do 14 dni. Dla porównania, w Polsce na świadectwo rejestracji czeka się około 6 miesięcy. Choć koszty rejestracji wzoru na terenie UE są wyższe, to jednak ochrona obejmuje później 27 krajów, w tym Polskę. Jest to więc atrakcyjne rozwiązanie dla firm, które myślą o ekspansji międzynarodowej.

Jeżeli zasięg Twojej działalności wykracza poza terytorium Unii Europejskiej, możesz zabezpieczyć swoje prawa za pomocą procedury międzynarodowej. W tym trybie możesz uzyskać ochronę w wybranych przez siebie krajach na świecie, a instytucją, w której dokonujesz zgłoszenia, jest Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO). Wszelkimi formalnościami może się dla Ciebie zająć rzecznik patentowy.

Co ważne, nie musisz prowadzić działalności w danym kraju w momencie dokonywania zgłoszenia. Możesz zabezpieczyć swoje prawa w państwach, gdzie dopiero zamierzasz wprowadzić na rynek swoje produkty.

Jest to o tyle dobra taktyka, że stosunkowo często nieuczciwa konkurencja stara się na siebie zarejestrować wygląd danego produktu. Z takim zjawiskiem można się spotkać w Polsce. Przedsiębiorcy, którzy chcą zmonopolizować import danego towaru z Chin, zastrzegają jego wygląd na siebie. Później wysyłają pisma ostrzegawcze do konkurentów z żądaniem zaprzestania naruszania ich prawa. Teoretycznie takie prawo z rejestracji można unieważnić, ale wiąże się to z postępowaniem spornym. Dużo prościej jest samemu od początku zarejestrować wzór wspólnotowy.

3. Łatwiej prowadzić spór w oparciu o wzory przemysłowe niż prawa autorskie

Czasami ten sam produkt może korzystać z kumulatywnej ochrony. Z jednej strony będzie zarejestrowanym wzorem przemysłowym, a z drugiej automatycznie ochroni go prawo autorskie jako utwór. Nie jest to jednak regułą, a wszystko uzależnione jest, jak zawsze, od okoliczności danej sprawy.

Problem z powoływaniem się na prawa autorskie jest dwojakiego rodzaju. W sporze w pierwszej kolejności sąd będzie musiał ustalić, czy dany produkt jest na tyle oryginalny, że można go uznać za utwór. Z drugiej strony, jako że praw autorskich się nigdzie nie zgłasza, osoba, która się na nie powołuje, będzie musiała udowodnić, że te prawa jej przysługują. To rodzi wiele problemów dowodowych, a sam finał procesu może być ciężki do przewidzenia. 

Tych niedogodności nie ma w przypadku wzorów przemysłowych. Świadectwo rejestracji jest dowodem praw, które nam przysługują i nikt nie może tego kwestionować. Co najwyżej konkurent może próbować nam taki wzór przemysłowy na drodze spornej unieważnić. Nie jest to jednak proste.

4. Wzór przemysłowy pomaga w przypadku bankructwa

Firmy osiągają sukcesy i spektakularne porażki. To, że któraś obecnie radzi sobie wybitnie, nie oznacza, że tak będzie zawsze. Wystarczy przypomnieć sobie historię marki Kodak oraz Nokii.

Od strony formalnej, jeżeli firma staje niewypłacalna, jej majątek zajmuje likwidator. Jednym z jego głównych zadań jest spieniężenie mienia?, aby zaspokoić wierzycieli. Sprzedawane są więc nieruchomości, maszyny, samochody. Określoną wartość mają również dobra niematerialne jak patenty, znaki towarowe czy właśnie zarejestrowane wzory przemysłowe.

Jeżeli przedsiębiorca miał cieszące się powodzeniem produkty, to z dużą dozą prawdopodobieństwa można powiedzieć, że znajdzie się kupiec na prawa do wzorów przemysłowych. Dzięki nabyciu tych praw, będzie on mógł legalnie wprowadzać na rynek już wypromowane towary. Kwoty uzyskane ze sprzedaży pomniejszą natomiast zobowiązania dłużnika.

Z tych samych powodów warto nie tylko chronić wygląd swoich produktów, ale ich markę.