Nowa fala migracji obywateli Ukrainy do Polski

Ukraińcy przebywający w Polsce pracują dużo – średnio 54 godziny tygodniowo, a większość zarobionych środków przekazują rodzinom w kraju – wynika z badań imigracji prowadzonych przez NBP w aglomeracji warszawskiej. Łącznie w 2015 r. Ukraińcy pracujący w Polsce, przesłali do domu 5.0 mld złotych.

Wzrost liczby Ukraińców

Jeszcze kilka lat temu liczba oświadczeń o chęci powierzenia pracy cudzoziemcowi zarejestrowanych przez polskich pracodawców wynosiła około 200 tys. rocznie. Od 2014 r. obserwowany jest jej dynamiczny wzrost. W 2015 roku, zarejestrowano 780 tys. takich oświadczeń, z czego 760 tys. dla obywateli Ukrainy (w 2014 r. wartości te wyniosły odpowiednio 390 tys. i 370 tys.).

Równie silny wzrost widoczny był w liczbie zezwoleń na pracę wydanych Ukraińcom. W 2015 r. wydano ich 50 tys. wobec 26 tys. w 2014 r. Szacuje się, że w całym 2015 r. w Polsce pracowało (legalnie i nie w pełni legalnie) około 1 mln Ukraińców. Należy jednak podkreślić, że ze względu na krótkoterminowy charakter tej pracy, w Polsce przebywało w jednym czasie około 500 tys. obywateli Ukrainy.

Nowa fala migrantów z Ukrainy

Ważną cechą migracji zarobkowych z Ukrainy jest ich cyrkulacyjny charakter, co oznacza że migrant z Ukrainy często cyrkuluje, czyli regularnie przyjeżdża do Polski na kilka miesięcy, a następnie wraca do swojego kraju. Do 2014 r. wielkość imigracji w kolejnych latach kształtowana była przez tą samą grupę ludzi, która regularnie podróżowała pomiędzy krajami.

Badanie ujawniło, że wzrost liczby Ukraińców obecnych na polskim rynku pracy wynika z pojawienia się grupy nowych migrantów, którzy przed 2014 r. tj. przed wybuchem konfliktu zbrojnego na wschodzie kraju, ani razu nie byli w Polsce. Według uzyskanych wyników, aż 41,3 proc. imigrantów z Ukrainy stanowią takie właśnie osoby. Co ważne, nowi migranci, różnią się od pozostałych nie tylko poziomem doświadczenia w przyjazdach do pracy, ale także pod względem podstawowych cech demograficznych.

Jedną z takich różnic jest znaczący wzrost udziału mężczyzn. Podczas gdy w grupie doświadczonych migrantów (tych, którzy byli w Polsce przed 2014 r.) stanowili oni mniejszość – 32,9 proc., wśród nowo przybyłych ich udział wzrósł do 57,9 proc.

Nowi migranci są także zdecydowanie młodsi. Średni wiek w tej grupie wyniósł 33 lata, podczas gdy dla doświadczonych migrantów wynosił on 43 lata. Pomimo, iż wciąż głównym powodem przyjazdu Ukraińców do Polski są aspekty ekonomiczne (83,3 proc.), w ostatnich latach większego znaczenia nabrała sytuacja polityczna i społeczna.

Kolejną zauważalną zmianą jest wzrost napływu imigrantów ze wschodniej Ukrainy, dotkniętej bezpośrednio działaniami zbrojnymi oraz z terenów zagrożonych rozprzestrzenieniem się wojny. Wśród osób, które przyjechały do Polski w 2014 lub 2015 r., 28,4 proc. stanowili właśnie mieszkańcy wschodniej części Ukrainy. W grupie doświadczonych migrantów, osób takich było tylko 6,3 proc.

Sytuacja Ukraińców na rynku pracy w Polsce

Aż 93,8 proc. osób biorących udział w badaniu to osoby aktywne zawodowo. Bez pracy pozostaje 6,2 proc., ale jest to raczej stan przejściowy, większość z tych osób aktywnie poszukuje zatrudnienia. Wśród pracujących powszechnym zjawiskiem jest wykonywanie pracy o charakterze dorywczym. W taki właśnie sposób pracuje prawie połowa badanych (47,9 proc.), druga połowa (45,6 proc.) ma pracę stałą. Znikomy odsetek stanowią Ukraińcy prowadzący własną działalność gospodarczą (0,3 proc.).

Struktura zatrudnienia w podziale na rodzaj zatrudnienia

Pracujący w aglomeracji warszawskiej Ukraińcy najczęściej znajdują zatrudnienie w sektorze usług dla gospodarstw domowych (37,6 proc.), w usługach remontowo-budowlanych (23,6 proc.) lub w rolnictwie (19,3 proc.). Zdecydowanie mniejsze znaczenie ma hotelarstwo i gastronomia (łącznie 12,4 proc.), handel (7,2 proc.) czy przemysł ( 4,8 proc.).

Analizując bardziej szczegółowo zatrudnienie w sektorze usług dla gospodarstw domowych należy zauważyć, że duża część pracowników z Ukrainy, poza wykonywaniem najprostszych prac, takich jak sprzątanie (61,0 proc.), zaczęła także wykonywać prace o charakterze opiekuńczym. Najczęściej jest to opieka nad osobami starszymi (47,7 proc.), dziećmi (16,1 proc.) oraz osobami niepełnosprawnymi i przewlekle chorymi (8,3 proc.). Zmiana ta, polegająca na pełnieniu coraz bardziej złożonej roli w gospodarstwach domowych przez imigrantów jest podobną drogą do tej, którą przeszli polscy emigranci wspomagający gospodarstwa domowe w krajach zachodniej Europy.

Sektor zatrudnienia migrantów

Porównując migrantów, którzy przybyli do Polski po raz pierwszy przed 2014 r. oraz tych, którzy przyjechali później, zauważa się znaczący spadek udziału osób zatrudnionych w sektorze usług dla gospodarstw domowych (z 51,3 proc. do 18,3 proc.) oraz wzrost znaczenia pozostałych sektorów, a zwłaszcza sektora usług remontowo-budowlanych (z 15,3 proc. do 35,3 proc.). Związane jest to ze wspomnianym już wcześniej większym niż dotychczas udziałem mężczyzn w grupie nowych migrantów, którzy znajdują zatrudnienie w tych właśnie sektorach.

Średni dochód na rękę obywateli Ukrainy pracujących w aglomeracji warszawskiej to 2105 złotych. Najwięcej zarabiają cudzoziemcy pracujący w sektorze remontowo-budowlanym (2729 złotych), a najmniej osoby świadczące usługi dla gospodarstw domowych (1826 złotych).

Średnie zarobki migrantów są zbliżone do mediany zarobków w polskiej gospodarce, która według danych GUS wynosiła w 2014 r. brutto 3292 zł (co daje około 2300 zł na rękę). Uzyskane wyniki wskazują jednak, że aby osiągnąć taki dochód muszą oni pracować dużo więcej niż wynosi normalny etat w Polsce. Średnio, przebadany imigrant pracował 54 godziny tygodniowo, czyli o połowę czasu więcej niż Polacy pracujący na etacie.

Środki przekazywane na Ukrainę

Pieniądze do rodziny na Ukrainie przekazuje dwie trzecie osób (66,4 proc.). Wśród osób, które nie dokonują transferów jest jednak duża grupa, która posiada oszczędności i planuje w przyszłości wrócić z zaoszczędzonymi pieniędzmi na Ukrainę (22,5 proc.). Średnia wysokość pojedynczego transferu wynosi 1793 zł (mediana to 1500 zł). Rozpiętość transferowanych kwot jest jednak duża. Prawie połowa ankietowanych (45,5 proc.) przekazała ostatnio do kraju kwotę nie przekraczającą 1 tys. zł, a 13,6 proc. przekazało ponad 5 tys. zł. Średnia częstotliwość transferów to z kolei 2-3 miesiące.

W oparciu o uzyskane wyniki opracowano szacunek, z którego wynika, że w 2015 r. kwota środków przekazanych z Polski na Ukrainę wyniosła 5,0 mld zł. Jak wynika z badania, największa część transferowanych środków jest przeznaczana na bieżącą konsumpcję oraz na polepszenie sytuacji mieszkaniowej (zakup lub remont mieszkania).

Studenci z Ukrainy na polskim rynku pracy

Odrębną, ale też istotną grupą migrantów z Ukrainy są studenci, których liczba na polskich uczelniach również gwałtownie rośnie. Według danych GUS na koniec września 2015 r. na uczelniach wyższych zarejestrowanych było 30,6 tys. studentów z Ukrainy. W stosunku do 2014 r. ich liczba wzrosła o 30,8 proc., a w stosunku do 2013 r. uległa podwojeniu.

Połowa z nich poza studiowaniem jest aktywna na rynku pracy, a duża część wyraża chęć podjęcia pracy (33,6 proc.). Pytani o plany na przyszłość deklarują, że chcieliby w przyszłości pracować w Polsce (36,6 proc.) lub przynajmniej częściowo być związani zawodowo z Polską (32,5 proc.). Pozostali planują migrację do innego kraju (22,0 proc.), a jedynie niewielki procent (2,4 proc.) chciałby wrócić na Ukrainę.

Badanie ankietowe zostało przeprowadzone przez NBP w okresie od sierpnia do grudnia 2015 roku, we współpracy z Fundacją Ośrodka Badań nad Migracjami przy Uniwersytecie Warszawskim. W badaniu uczestniczyło 710 pełnoletnich obywateli Ukrainy, którzy przyjechali do Polski po raz pierwszy w 1989 roku lub później. Głównym celem badania było zdobycie informacji o strukturze napływu obywateli Ukrainy, takich jak: cechy społeczno-ekonomiczne migrantów, wzorce migracji i integracji ekonomicznej, oraz wzorce przekazywania i wielkości transferów.