EBC zaleca jak banki mają pozbyć się złych długów

Złe kredyty (NPL) mają swoją jednoznaczną definicję, którą wydał w 2014 roku Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA). To kredyty, które są zaległe w spłacie więcej niż 90 dni albo budzą uzasadnione podejrzenia, że nie zostaną spłacone.

Według niedawno ogłoszonej analizy EBA na koniec marca tego roku NPL stanowiły 5,7 proc. należności banków w Unii. Z pozoru wskaźnik ten nie wydaje się porażający. To tylko jednak pozory, bo gdy weźmiemy pod uwagę, że w krajach najbardziej dotkniętych przez kryzys (Cypr, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Portugalia, Słowenia i Włochy) w bilansach grup bankowych wartość NPL przekracza sumę kapitałów i utworzonych rezerw na utratę wartości tych kredytów, sytuacja jest już oczywista. Gdyby banki odpisały te kredyty na straty – musiałyby upaść.

W pozostałych krajach strefy euro sytuacja też nie wygląda dobrze, bowiem w bilansach grup bankowych mediana wartości złych kredytów stanowi ok. 40 proc. sumy kapitałów i rezerw. Oprócz ryzyka związanego z tym, że NPL mogą pochłonąć nawet połowę kapitałów, sprawiają one, że banki stają się nierentowne i tracą zdolność do generowania nowych kredytów, a to najpoważniejsza przeszkoda, żeby gospodarka powróciła do wzrostu. To także główny powód, dla którego ceny akcji europejskich banków spadły w tym roku średnio o ponad 20 proc.

Problem niespłacanych kredytów w strefie euro utrzymuje się od 2008 roku i nie polega tylko na ich szacowanej wielkości, ale też na tym, że banki nie radzą sobie z jego rozwiązaniem. Jeśli chodzi o kraje najbardziej dotknięte przez kryzys, to problem ten narastał nieprzerwanie od 2007 do 2014 roku, by dopiero w ciągu ostatnich dwóch lat nieco się zmniejszyć. W pozostałych krajach od 2008 roku sytuacja nie uległa poprawie – pokazują dane EBC przytoczone w dokumencie.

Dodatkową trudność stwarza też fakt, że wielkość złych kredytów w europejskim sektorze bankowym można tylko szacować. Ustalił ją pod koniec 2014 roku przegląd jakości aktywów (AQR) dokonany przez EBC, ale od tego czasu liczne banki nie dorobiły się systemów informatycznych pozwalających mieć dane na bieżąco. Tymczasem właśnie monitoring sytuacji związanej z NPL jest kluczowy dla jakiegokolwiek racjonalnego podejścia.

W lipcu 2015 roku EBC powołał grupę wysokiego szczebla, mającą zidentyfikować sposoby podejścia banków do NPL i wypracować sposoby rozwiązania tego problemu. Efektem jej prac są wydane zalecenia. Uwzględniono w nich najlepsze praktyki stosowane przez niektóre banki. EBC podkreśla, że rozwiązanie problemu złych kredytów jest priorytetem jego działań nadzorczych.

Według zaleceń banki powinny przede wszystkim wypracować jednoznaczne zasady polityki kredytowej, biorąc pod uwagę warunki swego działania oraz skutki tej polityki dla ich kapitału. Polityka kredytowa powinna uwzględniać ocenę zdolności kredytowej, system monitoringu spłat kredytów pozwalający na wczesne wykrywanie problemów finansowych i podejmowanie działań zaradczych.

Proponowane przez EBC zalecenia dotyczą przede wszystkim banków oraz dużych grup bankowych, które mają największe portfele złych kredytów. Powinny one wypracować w ciągu najbliższych miesięcy przejrzyste strategie rozwiązanie problemów NPL i aktywnie zarządzać tymi portfelami, żeby w przewidywalnym i wiarygodnym okresie je zmniejszać.

EBC zaleca, żeby banki wydzieliły odpowiednie jednostki do zarządzania portfelami złych kredytów, przydzieliły im odpowiednie kadry i zasoby techniczne oraz podzieliły portfele w zależności od charakterystyki kredytów i ich ryzyka. Mają także wyznaczyć długoterminowe cele dopuszczalnego wskaźnika NPL oraz roczne i trzyletnie cele operacyjne dla redukcji portfeli. Należy również wdrożyć systemy IT pozwalające monitorować sytuację oraz raportować ją na bieżąco nadzorowi, jak również sprawozdawać realizację planów.

Banki powinny też ponownie zbadać sytuację finansową wierzyciela, oczekiwać od niego dokumentacji dochodów i ocenić jego zdolność do spłaty całości lub części zadłużenia. Strategie rozwiązania problemów złych kredytów mogą zawierać wszystkie możliwe kombinacje rożnych opcji, takich jak restrukturyzacja, sprzedaż portfeli, przejęcie zabezpieczeń lub ich realizacja, ugody pozasądowe z dłużnikami czy konwersję długu na akcje. W przypadku wyboru każdej opcji należy przyjąć adekwatną politykę jej realizacji, łącznie z polityką tworzenia odpisów.

Realizacja strategii powinna być poddawana okresowej ocenie. Należy ją także zintegrować z planami biznesowymi i systemem zarządzania ryzykiem. EBC zapowiedział, ze następnym krokiem europejskiego nadzoru będą zalecenia co do terminowości tworzenia odpisów. Projekt zaleceń poddany został konsultacjom, a opinie można nadsyłać do EBC do 15 listopada.