Najdroższy kryzys świata – jak USA pogrążają się w długu

• Amerykański dług publiczny przekroczył 38 bilionów dolarów, co oznacza najszybsze tempo zadłużania w historii USA poza okresem pandemii.

• Trwający paraliż administracji federalnej pogłębia problemy gospodarcze i opóźnia decyzje fiskalne, zwiększając koszty obsługi długu.

• Ekonomiści ostrzegają, że rosnące odsetki i brak reform fiskalnych mogą doprowadzić do utraty zaufania inwestorów i wzrostu inflacji.

Rekordowy dług i paraliż rządu – niebezpieczna kombinacja

Dług publiczny Stanów Zjednoczonych przekroczył 38 bilionów dolarów – wartość, która jeszcze kilka lat temu wydawała się niewyobrażalna. Jak wynika z danych Departamentu Skarbu USA, wzrost zadłużenia o bilion dolarów nastąpił w zaledwie dwa miesiące, co oznacza rekordowe tempo jego przyrostu poza okresem pandemii. Analitycy podkreślają, że tak szybkie zwiększanie długu w czasie, gdy gospodarka jest częściowo sparaliżowana przez government shutdown, to wyjątkowo groźna mieszanka.

Zamknięcie części administracji federalnej oznacza wstrzymanie pracy tysięcy urzędników i ograniczenie działania kluczowych instytucji. Według danych Biura Budżetowego Kongresu (CBO), poprzedni, 35-dniowy paraliż z 2018 roku kosztował gospodarkę USA aż 11 miliardów dolarów. Tym razem skutki mogą być jeszcze poważniejsze, bo oprócz przerw w pracy sektora publicznego rośnie też koszt finansowania długu.

Ekonomiści oceniają, że same odsetki od amerykańskiego długu pochłoną w ciągu najbliższej dekady 14 bilionów dolarów – ponad trzykrotnie więcej niż w poprzednich dziesięciu latach. To oznacza, że coraz większa część budżetu federalnego zostaje zablokowana na obsługę zobowiązań, zamiast finansować rozwój infrastruktury, edukację czy innowacje.

Tempo zadłużenia i skutki dla społeczeństwa

Według danych Departamentu Skarbu, obecny dług USA oznacza zobowiązanie rzędu około 111 tysięcy dolarów na każdego obywatela. Wartość ta odpowiada łącznej wielkości gospodarek Chin, Indii, Japonii, Niemiec i Wielkiej Brytanii razem wziętych. Tempo narastania długu przyspiesza – Stany Zjednoczone osiągnęły poziom 34 bilionów dolarów w styczniu 2024 r., 35 bilionów w lipcu, 36 bilionów w listopadzie, 37 bilionów w sierpniu 2025 r., a już w październiku przekroczyły 38 bilionów.

Jak podkreślają analitycy, skutki tego zjawiska są coraz bardziej odczuwalne w życiu codziennym Amerykanów. Wyższy dług publiczny oznacza droższe kredyty hipoteczne i samochodowe, niższe płace w sektorze prywatnym, ponieważ firmy mają mniej środków na inwestycje, oraz ogólny wzrost cen dóbr i usług. Ostatecznie przekłada się to na spadek siły nabywczej i trudności w zakupie mieszkań – szczególnie wśród młodszych pokoleń.

Według szacunków Komisji Budżetowej Kongresu, dług federalny może przekroczyć 200 procent PKB do 2047 roku, jeśli nie zostaną wprowadzone znaczące reformy fiskalne. Taka skala zadłużenia mogłaby doprowadzić do utraty zaufania rynków finansowych i gwałtownego wzrostu kosztów obsługi długu.

Polityka fiskalna i kontrowersyjne reformy

Administracja Donalda Trumpa twierdzi, że wprowadzone przez nią reformy – w tym Big Beautiful Bill Act oraz polityka ceł na import – mają pomóc ograniczyć deficyt. Według danych Departamentu Skarbu, w okresie od kwietnia do września deficyt budżetowy wyniósł 468 miliardów dolarów, co administracja określa jako najniższy wynik od 2019 roku. Biały Dom zapewnia, że cięcia wydatków i wzrost wpływów z ceł przynoszą efekty w postaci spowolnienia zadłużenia.

Jednak analitycy podchodzą do tych deklaracji z dużym sceptycyzmem. W ich ocenie, mimo doraźnych działań, rzeczywiste saldo finansów publicznych pogarsza się. Programy oszczędnościowe nie obejmują największych pozycji budżetowych, takich jak Medicare i Social Security, których fundusze powiernicze mogą zostać wyczerpane już w ciągu najbliższych siedmiu lat. Co więcej, tarcze celne, które miały poprawić bilans handlowy, doprowadziły do wzrostu kosztów dla konsumentów i przedsiębiorstw.

Eksperci wskazują także, że administracja Trumpa znacząco zwiększyła wydatki rządowe – m.in. poprzez kontrowersyjny projekt Departamentu Efektywności Rządu (DOGE), nadzorowany przez Elona Muska. Zamiast ograniczyć koszty, inicjatywa doprowadziła do wzrostu wydatków federalnych o 220 miliardów dolarów. Z kolei tzw. Big Beautiful Bill, który wprowadził szerokie ulgi podatkowe, może dodać kolejne 3,4 biliona dolarów do długu w ciągu dekady.

Zagrożenia dla wiarygodności i gospodarki

Wraz ze wzrostem zadłużenia pojawia się ryzyko utraty zaufania inwestorów. Agencja Moody’s w maju 2025 roku obniżyła rating kredytowy USA z najwyższego poziomu Aaa do Aa1, wskazując na brak działań zmierzających do ograniczenia deficytu. Podobne decyzje wcześniej podjęły Fitch Ratings i Standard & Poor’s. To wyraźny sygnał, że globalne instytucje finansowe zaczynają postrzegać amerykańskie finanse jako coraz mniej stabilne.

Oceniają analitycy, że przy obecnym tempie wzrostu zadłużenia, stosunek długu do PKB może przekroczyć 100% już w przyszłym roku, a w kolejnych latach dynamika będzie się tylko nasilać. Wzrost kosztów obsługi długu będzie z kolei ograniczał możliwości inwestycyjne rządu i sektora prywatnego, tworząc błędne koło spowolnienia gospodarczego. Coraz częściej mówi się również o ryzyku stagflacji – sytuacji, w której wysoka inflacja współistnieje z niskim wzrostem gospodarczym.

Według ekonomistów, niekontrolowany przyrost długu może również podważyć globalny status dolara jako waluty rezerwowej. Jeśli inwestorzy zaczną kwestionować zdolność USA do spłaty zobowiązań, może dojść do masowego przenoszenia kapitału w stronę złota, franka szwajcarskiego lub innych aktywów postrzeganych jako „bezpieczna przystań”.

Warto zauważyć, że dług USA rośnie obecnie w tempie niemal 70 tysięcy dolarów na sekundę. Jak zauważają analitycy, to nie tylko statystyczna ciekawostka – to dowód na skalę nierównowagi fiskalnej, która wymaga natychmiastowych reform. Jeśli politycy nie przełamią impasu, a administracja nie przywróci dyscypliny budżetowej, konsekwencje mogą być odczuwalne daleko poza granicami Stanów Zjednoczonych.

Widmo kryzysu – co dalej z amerykańską gospodarką?

Coraz więcej ekspertów podkreśla, że Stany Zjednoczone znalazły się w punkcie zwrotnym. Dalszy wzrost długu przy braku strukturalnych reform grozi poważnym kryzysem finansowym. Nie chodzi jedynie o abstrakcyjne liczby w raportach Departamentu Skarbu – skutki zadłużenia mogą odbić się na każdym obywatelu poprzez rosnące stopy procentowe, spadek realnych dochodów i wzrost podatków.

Oceniają analitycy, że przyszłość amerykańskich finansów zależeć będzie od zdolności rządu do przywrócenia równowagi między wydatkami a dochodami. Wymaga to nie tylko cięć w wydatkach, ale także odwagi politycznej, by zmierzyć się z reformą systemów emerytalnych i podatkowych. W przeciwnym razie USA mogą w ciągu dekady znaleźć się w sytuacji, w której obsługa długu stanie się największą pozycją w budżecie federalnym – wyższą niż wydatki na obronność, zdrowie czy edukację.

Jak zauważają eksperci, dług nie jest problemem samym w sobie, jeśli towarzyszy mu stabilny wzrost gospodarczy i odpowiedzialna polityka fiskalna. Jednak w obecnych warunkach – przy rosnących napięciach geopolitycznych, spowalniającym handlu międzynarodowym i spadającym zaufaniu inwestorów – rosnące zadłużenie może stać się katalizatorem nowego globalnego kryzysu finansowego.​​​​​​​